کارت گرافیک یکی از اصلی‌ترین قطعات سخت‌افزاری در سیستم‌های کامپیوتری بوده که وظیفه پردازش تصاویر و اطلاعات گرافیکی را بر عهده دارد. با این حال، خرابی یا کاهش کارایی کارت گرافیک می‌تواند مشکلاتی مانند نمایش تصاویر غیرطبیعی، کاهش سرعت در برنامه‌های گرافیکی یا حتی خاموش شدن ناگهانی سیستم را به همراه آورد. به همین دلیل، بررسی سلامت و انجام تست سلامت کارت گرافیک برای کاربرانی که از سیستم خود برای امور حرفه‌ای یا بازی‌های سنگین استفاده می‌کنند، بسیار مهم است.
برای اطمینان از عملکرد صحیح کارت گرافیک و شناسایی مشکلات احتمالی، روش‌های مختلفی وجود دارد که هرکدام به جنبه خاصی از سلامت این قطعه می‌پردازند. از مانیتور کردن دما و اجرا تست‌های بنچمارک گرفته تا شبیه‌سازی شرایط سنگین، این مراحل به شما کمک می‌کنند تا وضعیت کارت گرافیک خود را ارزیابی کرده و جلوی مشکلات آینده را بگیرید. در ادامه، به روش‌های کاربردی و ابزارهای لازم برای تست سلامت کارت گرافیک می‌پردازیم تا شما بتوانید از سیستم خود با اطمینان بیشتری استفاده کنید.
فهرست محتوا
با خرابی کارت گرافیک امکان انجام چه کارهایی از کاربران سلب می‌شود؟
خرابی کارت گرافیک تاثیر قابل‌توجهی بر عملکرد سیستم دارد و انجام برخی از کارها و وظایف را برای کاربران غیرممکن یا دشوار می‌کند. در ادامه، کارهایی که با خرابی کارت گرافیک محدود یا غیرممکن می‌شوند، توضیح داده شده است:
- اجرا بازی‌های ویدئویی: بدون یک کارت گرافیک سالم، اجرا بازی‌های ویدئویی، به‌ویژه بازی‌هایی با گرافیک بالا، غیرممکن است. حتی اگر بازی اجرا شود، کاربر ممکن است با لگ، افت فریم شدید یا کرش برخورد کند.
- استفاده از نرم‌افزارهای طراحی و رندرینگ: نرم‌افزارهایی مانند Adobe Photoshop، Blender، AutoCAD یا Premiere Pro به شدت به پردازش گرافیکی وابسته هستند. خرابی کارت گرافیک می‌تواند موجب کند شدن یا غیرممکن شدن استفاده از این برنامه‌ها شود. در مواردی با اجرا این برنامه‌ها و بررسی عملکرد نیز به تست سلامت کارت گرافیک می‌پردازند.
- مشاهده ویدئوهای با کیفیت بالا: پخش ویدئوهای 4K یا حتی Full HD ممکن است به دلیل کاهش توان پردازش گرافیکی دچار مشکل شود. در چنین حالتی، لگ یا افت کیفیت نمایش از لذت تماشا ویدیو می‌کاهد.
- کار با چند مانیتور: کاربرانی که از چند نمایشگر کمک می‌گیرند، در صورت خرابی کارت گرافیک ممکن است نتوانند از این قابلیت بهره ببرند.
- پردازش‌های مرتبط با هوش مصنوعی و یادگیری عمیق: کارت‌های گرافیک پیشرفته برای انجام محاسبات پیچیده در پروژه‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین ضروری هستند. خرابی کارت گرافیک این دسته از کاربران را در انجام وظایف پردازشی محدود می‌کند.
- استفاده از جلوه‌های گرافیکی سیستم‌عامل: سیستم‌عامل‌هایی مانند ویندوز یا macOS که از جلوه‌های گرافیکی پیشرفته (مانند انیمیشن‌ها، شفافیت و تغییرات پویا) استفاده می‌کنند، ممکن است با خرابی کارت گرافیک حالت ساده‌تری بگیرد.
- ویرایش ویدئو و انیمیشن‌سازی: بدون یک کارت گرافیک فعال، انجام عملیات پیچیده ویرایش ویدئو یا انیمیشن‌سازی بسیار کند و زمان‌بر می‌شود یا اصلاً امکان‌پذیر نیست.
- اجرا سیستم‌عامل‌های مدرن و جدید: برخی از سیستم‌عامل‌ها یا به‌روزرسانی‌های جدید آن‌ها به کارت گرافیک خاصی نیاز دارند. خرابی کارت گرافیک می‌تواند منجر به ناسازگاری با این سیستم‌عامل‌ها شود.
- استفاده از نرم‌افزارهای واقعیت مجازی (VR): واقعیت مجازی یکی از سنگین‌ترین وظایف گرافیکی است. کارت گرافیک خراب یا ضعیف اجرا این فناوری را غیرممکن می‌کند.
- مشاهده تصاویر سه‌بعدی: نمایش و پردازش تصاویر یا مدل‌های سه‌بعدی در نرم‌افزارهایی مانند Maya به شدت به کارت گرافیک متکی است. خرابی کارت می‌تواند باعث از کار افتادن این قابلیت شود.
چه علائمی نشان‌دهنده خرابی کارت گرافیک است؟
علائم خرابی کارت گرافیک بسیار متنوع هستند و بسته به نوع مشکل، نشانه‌های متفاوتی دارند که ظهور هر یک از آن‌ها، افراد را به فکر انجام تست سلامت کارت گرافیک می‌اندازد. در ادامه به برخی از رایج‌ترین علائم خرابی کارت گرافیک اشاره می‌کنیم:
تصاویر غیرطبیعی روی صفحه نمایش
این مشکل شامل نمایش خطوط افقی یا عمودی، نقاط روشن یا سیاه و اعوجاج در تصاویر می‌شود. این موارد هنگام انجام وظایف سنگین گرافیکی، مانند بازی‌های ویدئویی یا رندرینگ، شدت می‌یابد. خطوط و اعوجاج‌ها معمولاً نشان‌دهنده مشکلات در چیپ گرافیکی یا حافظه کارت گرافیک هستند.
سیاه شدن یا خاموش شدن صفحه نمایش
در این حالت، مانیتور ممکن است به‌صورت ناگهانی سیاه شود و هیچ تصویر یا پیغامی را نبینید. این اتفاق بیشتر در مواقعی رخ می‌دهد که کارت گرافیک تحت فشار است. مشکل معمولا از خرابی سخت‌افزاری یا مشکلات در توان مصرفی کارت نشات می‌گیرد.
خطاهای درایور کارت گرافیک
در هنگام استفاده از سیستم، ممکن است با پیغام‌هایی مواجه شوید که درایور گرافیک به‌درستی کار نمی‌کند. این خطاها می‌توانند منجر به بسته شدن ناگهانی برنامه‌ها، بازنشانی گرافیکی سیستم یا حتی کرش کردن کلی ویندوز شوند.
دمای بالای کارت گرافیک
کارت گرافیکی که بیش از حد گرم می‌شود، ممکن است عملکرد خود را کاهش دهد یا مشکلات سخت‌افزاری پدید آورد. این موضوع معمولاً همراه با صدا بلند فن یا حتی خاموش شدن ناگهانی سیستم به دلیل محافظت حرارتی است. دما بالا به‌مرور زمان می‌تواند به قطعات داخلی کارت آسیب بزند.
عملکرد پایین در بازی‌ها و برنامه‌ها
یکی از نشانه‌های کاهش کارایی کارت گرافیک، افت فریم در بازی‌ها و کند شدن گرافیک در برنامه‌های حرفه‌ای است. این مسئله ممکن است به دلیل کاهش عملکرد چیپ اصلی، خرابی حافظه گرافیکی یا کاهش ولتاژ رخ دهد.
سیستم به طور ناگهانی خاموش می‌شود
خاموش شدن ناگهانی سیستم بدون هشدار معمولاً نشان‌دهنده نقص جدی در کارت گرافیک است که پس آن باید به تست سلامت کارت گرافیک پرداخت. این نقص معمولا ناشی از اتصال نادرست، دما بیش از حد یا حتی خرابی مدار تغذیه کارت رخ خواهد داد که باعث قطع جریان می‌شود.
عدم شناسایی کارت گرافیک
در مواقعی، کارت گرافیک در BIOS یا سیستم‌عامل شناسایی نمی‌شود. این مشکل می‌تواند به دلیل خرابی سخت‌افزار، از جمله چیپ گرافیک یا رابط PCIe، رخ دهد. عدم شناسایی از طرفی نشان‌دهنده عدم توانایی کارت در برقراری ارتباط با سایر قطعات است.
کرش کردن سیستم
اگر سیستم به‌طور مداوم هنگ می‌کند یا ری‌استارت می‌شود، احتمالاً کارت گرافیک قادر به پردازش صحیح اطلاعات نیست. این کرش‌ها معمولاً هنگام اجرا وظایف سنگین گرافیکی رخ خواهد داد.
عدم نمایش تصویر پس از روشن کردن سیستم
این علامت زمانی رخ می‌دهد که در مانیتور هیچ تصویری نمی‌بینید، اما سایر اجزا سیستم (مثل فن‌ها یا چراغ‌های مادربرد) فعال هستند. این وضعیت معمولاً ناشی از خرابی چیپ گرافیکی، مدار تغذیه کارت یا حتی مشکلات مربوط به حافظه ویدئویی است.
صداهای غیرعادی
صداهای بلند یا غیرمعمول از فن کارت گرافیک نشان‌دهنده خرابی در سیستم خنک‌کننده یا عدم تعادل در فن است. این صداها معمولاً با افزایش دما کارت هم‌زمان بوده و ممکن است به مرور باعث آسیب‌های جدی‌تر شوند.
در صورت مشاهده این علائم، معمولاً احتمالا آسیب جدی یا مشکلات طولانی‌مدت در کارت گرافیک وجود دارد که پس آن باید برای تست سلامت کارت گرافیک اقدام کنید.
انجام تست سلامت کارت گرافیک
تست سلامت کارت گرافیک برای شناسایی مشکلات احتمالی سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری بسیار مهم است. این تست‌ها می‌توانند عملکرد کلی کارت، توانایی پردازش گرافیکی، دما و پایداری سیستم را ارزیابی کنند. در ادامه روش‌های انجام تست سلامت کارت گرافیک را شرح می‌دهیم:
بررسی اولیه
- اتصالات فیزیکی: اطمینان حاصل کنید که کارت گرافیک به درستی در اسلات PCIe نصب شده و کابل‌های برق آن متصل هستند.
- بررسی ظاهری: کارت را از نظر خرابی قطعات، سوختگی یا گرد و غبار بررسی کنید.
مانیتور کردن دما
- از نرم‌افزارهایی مانند MSI Afterburner یا HWMonitor برای بررسی دما و تست سلامت کارت گرافیک کمک بگیرید. دما کارت نباید در حالت بیکار (Idle) به بیشتر از 40-50 درجه و در حالت بار (Load) به بیشتر از 80-85 درجه سانتی‌گراد برسد.
اجرا تست‌های بنچمارک
این تست‌ها کارت گرافیک را تحت فشار قرار می‌دهند تا عملکرد آن را ارزیابی کنند:
- 3DMark: یکی از معتبرترین ابزارهای بنچمارک که عملکرد گرافیکی کارت را اندازه‌گیری می‌کند.
- Unigine Heaven یا Valley: تستی مناسب برای بررسی پردازش سه‌بعدی و دما.
- FurMark: برای آزمایش استرس کارت گرافیک و شناسایی مشکلات حرارتی. (با احتیاط استفاده شود؛ زیرا ممکن است به کارت آسیب بزند.)
بررسی خطاهای گرافیکی (Artifacts)
- هنگام اجرا تست سلامت کارت گرافیک سنگین، به خطوط، پیکسل‌های نامناسب یا اعوجاج در تصاویر توجه کنید. این مشکلات معمولاً نشان‌دهنده خرابی حافظه یا چیپ گرافیکی هستند.
نرم‌افزارهای تست عملکرد
- GPU-Z: اطلاعات دقیق درباره کارت گرافیک، مانند مشخصات، دما، سرعت فن و بار گرافیکی را نمایش می‌دهد.
- OCCT: یک ابزار قدرتمند برای تست استرس که می‌تواند مشکلات احتمالی کارت گرافیک را شناسایی کند.
بررسی درایورها و به‌روزرسانی‌ها
- اطمینان حاصل کنید که آخرین نسخه درایور کارت گرافیک را نصب کرده‌اید.
- درایورهای کارت گرافیک NVIDIA و AMD به‌صورت مستقیم از سایت‌های رسمی قابل دانلود هستند.
بررسی کارت گرافیک در سیستم دیگر
- کارت را در یک سیستم دیگر نصب کرده و عملکرد آن را بررسی کنید. با این کار تعیین می‌شود که مشکل از کارت است یا سایر قطعات سیستم؟
اجرا تست‌های بلندمدت
- تست استرس طولانی‌مدت (مانند اجرا FurMark یا Heaven برای چند ساعت) می‌تواند پایداری کارت را در شرایط بحرانی ارزیابی کند. در طول این تست‌ها، دما و رفتار سیستم را زیر نظر بگیرید.
با انجام این موارد از تست سلامت کارت گرافیک، می‌توانید از سلامت آن مطمئن شوید یا مشکلات احتمالی را شناسایی کنید.
جمع‌بندی
تست سلامت کارت گرافیک یک فرایند ضروری برای اطمینان از عملکرد صحیح و بهینه این قطعه حیاتی سیستم است. با استفاده از روش‌هایی مانند بررسی دما، اجرا تست‌های بنچمارک و ارزیابی عملکرد گرافیکی در شرایط مختلف، می‌توان مشکلاتی نظیر افت کارایی، داغ شدن بیش از حد یا خطاهای تصویری را شناسایی کرد. ابزارهای مختلفی برای این منظور وجود دارند که به کاربران کمک می‌کنند تا کارت گرافیک خود را برای اطمینان از سلامت تحت فشار قرار دهند. انجام تست سلامت کارت گرافیک نه تنها از بروز مشکلات پیشرفته جلوگیری می‌کند، بلکه منجر به بهبود تجربه کاربری در استفاده از سیستم‌های گرافیکی و بازی‌های سنگین می‌شود.
سوالات متداول
چرا تست سلامت کارت گرافیک اهمیت دارد؟
تست سلامت کارت گرافیک کمک می‌کند تا از عملکرد صحیح و بهینه این قطعه مهم سیستم اطمینان حاصل شود.
چگونه می‌توانم دما کارت گرافیک را بررسی کرد؟
برای بررسی دما، می‌توانید از نرم‌افزارهایی مانند MSI Afterburner یا HWMonitor برای تست سلامت کارت گرافیک کمک بگیرید. این ابزارها دما کارت گرافیک را نشان می‌دهند و به شما کمک می‌کنند تا مانع از داغ شدن بیش از حد آن شوید.
آیا تست‌های استرس می‌توانند به کارت گرافیک آسیب برسانند؟
تست‌های استرس مانند FurMark می‌توانند فشار زیادی به کارت گرافیک وارد کنند و در شرایطی که کارت گرافیک مشکلات سخت‌افزاری دارد، ممکن است موجب آسیب بیشتر شوند.
